Η νηστεία είναι για όλους τους ανθρώπους.
Για όλες τις ηλικίες.
Για τα παιδιά, τους νέους, τους άνδρες, τις γυναίκες, τους γέροντες.
Η νηστεία ανακουφίζει τους εργαζόμενους και τους οδοιπόρουςΑυτό σαλπίζει το Άγιο Πνεύμα με το στόμα του Μ. Βασιλείου.
«Γυναιξί δε ώσπερ ιό άναπνεϊν, ούτω και ιό νηστεύειν οικείον εστί και κατά φύσιν. Οι παίδες, ώσπερ ιών φυτών τα ευθαλή τω της νηστείας ύδατι καταρδευέσθωσαν. Τοις πρεσβύτεροις κούφον ποιεί τον πόνον ή εκ παλαιού προς αυτήν οικείωσηις, πόνοι γαρ εκ μακράς συνήθειας μελετηθέντες, αλυπότερον προσπίπτουσι τοις γεγυμνασμένοις. Τοις οδοιπόροις ευσταλής εστί συνέμπορος η νηστεία. Ώσπερ γαρ η τρυφή αχθοφορεϊν αυτούς αναγκάζει, τας απολαύσεις περικομίζοντας, ούιω κούφους ( = άνάλαφρους) και ευζώνους (=ευκίνητους) η νηστεία παρασκευάζει.
(Περί Νηστείας, Λόγος Β.’)
Είναι αναγκαία η τήρησι των νηστειών ;
Είναι αναγκαιοτάτη, έκτος αν ό πιστός εμποδίζεται από βαρεία σωματική ασθένεια και έχη άδεια του Πνευματικού του. Χωρίς τη νηστεία είναι αδύνατον στον άνθρωπο να μένη ενωμένος με τον Χριστό και την Εκκλησία Του. Ή νηστεία είναι πρωτίστως υπακοή στον Χριστό, εκκοπή του ιδίου θελήματος, δηλαδή αληθής ταπείνωσι, και, δευτερευόντως, κακοπάθεια και άσκησι σώματος και ψυχής. Ό ΞΘ’ Κανών των Αγίων Αποστόλων ορίζει για τή νηστεία σαφώς: «Εϊ τις Επίσκοπος, ή Πρεσβύτερος, ή Διάκονος, ή Υποδιάκονος, ή Αναγνώστης, ή Ψάλτης, την Αγίαν Τεσσαρακοστήν ου νηστεύει, η Τετράδα, η Παρασκευήν καθαιρείοθω. Εκτός ει μη δι` ασθένειαν σωματικήν έμποδίζοιτο. Εάν δε Λαϊκός ή, άφοριζέσθω». Δηλαδή, όσοι κληρικοί δεν νηστεύουν, χωρίς να έχουν σοβαρούς λόγους υγείας, πρέπει να καθαιρούνται από την Ιεροσύνη, οι δε μη νηστεύοντες λαϊκοί πρέπει να αφορίζωνται. Οι συνέπειες του ανωτέρω Ιερού Κανόνος είναι άμεσες και αν ακόμη δεν επιβληθούν επισήμως στους παραβάτες οι προβλεπόμενες ποινές, λόγω αγνοίας ή ολιγωρίας τής Εκκλησιαστικής Αρχής. Μάλιστα στην περίπτωσι αυτή οι επιπτώσεις είναι οδυνηρότερες, διότι τότε αναλαμβάνει απ’ ευθείας ο Θεός την ποιμαντική αντιμετώπισι των εμπαιζόντων τα θεία κληρικών και των αδιαφόρων λαϊκών, όπως μας προειδοποιεί ο Άγιος Απόστολος Παύλος «Δει περισσοτέρως ημάς προσέχειν τοις ακουσθείσι, μη ποτέ παραρρυώμεν. Ει γαρ ο δι’ αγγέλων λαληθείς λόγος έγένειο βέβαιος, και πάσα παράδοσις και παρακοή έλαβεν ένδικον μισθαποδοσίαν , πώς ημείς εκφευξόμεθα τηλικαύτης αμελήσαντες σωτηρίας;»(Εβρ.2,2). Πρέπει όλοι μας να κατανοήσουμε ότι δεν αποτελούμε μέλη της Εκκλησίας μόνο με το να αυτοπροσδιοριζόμαστε ως πιστοί, δίνοντας διαπιστευτήρια στους εαυτούς μας ή με το να εξασφαλίζουμε την συγκατάθεση παραβατών κληρικών, αλλά με το να υπακούωμε «εν παντί» στις οδηγίες του Αγίου Πνεύματος, τις όποιες έχει καταγράψει επακριβώς η Αγία μας Εκκλησία δια των Θεοφόρων Αγίων Πατέρων μας .
Είναι απαραίτητο να νηστεύουμε όλες τις νηστείες καθ` όλη τη διάρκειά τους ;
Στο ερώτημα αυτό δίνει άπάντησι ένα άλλο ερώτημα: Είναι άραγε απαραίτητο να λαμβάνη ο ασθενής φάρμακα καθ’ όλο το διάστημα που του ώρισε ο γιατρός ή μήπως μπορεί να τα λαμβάνη μόνο για όσο διάστημα κρίνει ο ίδιος; Νομίζω πώς δεν μπορεί κανείς λογικός άνθρωπος να ισχυρισθή ότι είναι δυνατόν να βρει ο άρρωστος την υγεία του χωρίς να εφαρμόσει επακριβώς τις οδηγίες του γιατρού του και χωρίς να παίρνη τα φάρμακα του στη δοσολογία και στα τακτά διαστήματα που αυτός του ώρισε. Ενώ, όμως, υπάρχουν άνθρωποι, οι όποιοι δέχονται, πως η πρόωρη διακοπή της φαρμακευτικής αγωγής δεν εξασφαλίζει την υγεία του ασθενούς, από την άλλη μεριά οι ίδιοι άνθρωποι υποστηρίζουν ότι δεν είναι αναγκαία η τήρησι από τους πιστούς ολοκλήρου του διαστήματος της νηστείας, που έχει ορίσει ό Θεός, ο Ιατρός των ψυχών και των σωμάτων, άλλ’ ότι επαφίεται στην κρίσι του καθενός να νηστέψη όσο αυτός νομίζει και κρίνει! Προφανώς αυτό συμβαίνει, διότι οι περισσότεροι άνθρωποι αγνοούν ότι ή νηστεία είναι σωματικό και ψυχικό φάρμακο και τη θεωρούν ως ένα τυπικό θρησκευτικό καθήκον, που προξενεί σ’ αυτούς που την τηρούν μια εν πολλοίς άσκοπη ταλαιπωρία. Όμως η νηστεία είναι το φάρμακο για την ψυχική θεραπεία κάθε άνθρωπου, που γεννήθηκε στη γη μετά την πτώσι των Πρωτοπλάστων. Είναι φάρμακο, τό όποιο, όταν λαμβάνεται με την ευλογία του Χρίστου και της Εκκλησίας Του, δυναμώνει την ψυχική θέλησι του άνθρώπου, διότι καταπολεμά την ακράτεια, την ανασφάλεια, την ανυπομονησία, την δειλία, δηλαδή καταπολεμά όλα τα ψυχικά πάθη που γεννούν τις σαρκικές καταχρήσεις, την ασυδοσία, την αταξία, την ζήλια, το φθόνο, το θυμό, το μίσος και κάθε κακία, που κατεργάζεται ύπουλα την πλήρη αποδιοργάνωσι του ανθρώπου και τη διάλυσι της προσωπικότητός του.
Πολλοί λένε : «Η νηστεία έχει τυπικό, εφ’ όσον ορίζει ποια φαγητά και πότε επιτρέπονται κατά το διάστημα που διαρκεί. Άρα είναι απλώς ένα τυπικό καθήκον». Έχουν δίκιο ;
Το τυπικό δεν ταυτίζεται πάντοτε με το περιττό και το άχρηστο, όπως συνηθίζουμε να το εννοούμε στις μέρες μας. Τυπικό έχουν και τα φάρμακα. Έχουν τυποποιηθεί σε κάψουλες, σε αινέσιμα, σε ταμπλέττες, σε σκόνη κλπ. Επίσης έχουν τυπικό ως προς την περιεκτικότητα, το είδος των φαρμακευτικών ουσιών, την επιλογή ουσιών και οι διαφοροποιήσεις αυτές δεν αφορούν μόνο διαφορετικές παθήσεις άλλα και την ίδια πάθησι, την οποία παρακολουθούν και αντιμετωπίζουν στα διάφορα εξελικτικά στάδια της. Έτσι και ή νηστεία, ως θεραπευτική αγωγή ψυχής και σώματος που είναι, έχει τυπικό. Έχει διάρκεια, περιοδικότητα, επιλογή απλών τροφών και αποχή από όλα τα λιπαρά και τοξινούχα εδέσματα. Ή νηστεία με την επιλογή των απλών τροφών «υποπιάζει» (=κατευνάζει) και «δουλαγωγεϊ» το σώμα με σκοπό να αναδειχθή ο νους ηγεμόνας του άνθρωπου και όχι οι άτακτες ορμές του. Συγχρόνως αυτή ή δουλαγωγία του σώματος, που γίνεται δια της υπακοής στο διαιτολόγιο που μας παρέδωσε ο Θεός, ευεργετεί και το σώμα και του χαρίζει υγεία, ευρωστία και μακροβιότητα.
Καθαρή καρδία ή νηστεία τροφών ;
Αυτός ό λογισμός παρουσιάζεται με τρόπο έντεχνο και ύπουλο και γι` αυτό χρειάζεται ιδιαίτερη προσοχή και άμεση άντιμετώπισι. Τι ζητάει, λοιπόν, από μας ο Θεός; Καθαρή καρδιά ή νηστεία τροφών; Η απάντησι της Εκκλησίας μας είναι απλή και ξεκάθαρη: Ο Θεός μας ζητάει και τα δύο. Και καρδιά καθαρή και νηστεία τροφών. Γιατί μια από τις βασικές προϋποθέσεις για την απόκτησι καθαρής καρδίας άλλα και για τη διατήρησι της καθαρότητας της είναι και η νηστεία των τροφών. Και να, γιατί: Ο άνθρωπος αποτελείται από σώμα και ψυχή. Ούτε μόνο άυλος είναι, ούτε μόνο σωματικός. Είναι μία ψυχοσωματική ενότητα και κατά συνέπεια, το σώμα επηρεάζει την ψυχή και η ψυχή το σώμα. Όσο το σώμα τρέφεται αυθαίρετα και απολαμβάνει αυθαίρετα, αδιαφορώντας για τις οδηγίες, που έδωσε ο Θεός για την καλή λειτουργία του, τόσο η ψυχή αποδυναμώνεται, γίνεται εγωιστική, απάνθρωπη, καχεκτική, κομπλεξική, απρόθυμη για το καλό, βρωμίζεται, αναστατώνεται και υποφέρει. Αυτό επιβεβαιώνεται καθημερινά στην πράξι. Μας το έχει άλλωστε εξηγήσει πολύ καθαρά και ο Απόστολος Παύλος, λέγοντας: «Ει ο έξω άνθρωπος ( = το σώμα) φθείρεται (=αδυνατίζει με την νηστεία και την άσκησι) ό έσωθεν (=ή ψυχή) άνακαινούται ημέρα και ήμερα»(Β΄κορ. 4.16). Συμπέρασμα: Για να καθαρισθή η καρδιά μας και να κυβερνάη η ψυχή μας με τις οδηγίες του Θεού όλον τον εαυτό μας, απαραίτητη προϋπόθεσι είναι και η σωματική νηστεία των τροφών. Άλλα και για να διατηρήται η καρδιά μας καθαρή δεν πρέπει ποτέ να διακόψουμε τη νηστεία των τροφών. Εξίσου απαραίτητη είναι βεβαίως και η νηστεία της ψυχής, «η ιών κακών αλλοτρίωσις, εγκράτεια γλώσσης, θυμού αποχή, επιθυμιών χωρισμός, καταλαλιάς, ψεύδους και επιορκίας», αλλά γι` αυτήν τη νηστεία δεν είναι ανάγκη να ειπούμε πολλά, διότι, τουλάχιστον οι πιστοί, δεν τολμούν να την αρνηθούν και να την πολεμήσουν.
Πώς πρέπει νά νηστεύωνται οι Τετάρτες και οι Παρασκευές του έτους ;
Οι Τετάρτες και οι Παρασκευές του έτους έχουν ίση νηστεία με την Μ. Τεσσαρακοστή και γι` αυτό πρέπει να νηστεύουμε κατ` αυτές και το λάδι και το κρασί, εκτός αν υπάρχει «κατάλυσις οίνου και ελαίου» ή «κατάλυσις ιχθύος» ή «κατάλυσις εις πάντα». Ο μέγας Πατήρ της Εκκλησίας μας άγιος Νικόδημος ο Αγιορείτης, ανακεφαλαιώνοντάς μας την εν προκειμένω διδασκαλία των Αγίων Συνόδων και των Αγίων Πατέρων γράφει: «Επειδή ο Ν’ (50ος
1) Κανών της εν Λαοδικεία προστάζει να ξηροφαγούμεν όλην την Τεσσαρακοστήν, καθώς ο θείος Επιφάνιος αιρέσει σε λέγει, εν τη Τεσσαρακοστή νηστεία, ξηροφαγία και αγνεία. Ο δε ΞΘ’ Αποστολικός Κανών, εις τον λόγον της νηστείας συνηρίθμησε την Τετράδα και την Παρασκευήν με την Τεσσαρακοστήν, λοιπόν και η νηστεία εκάστης Τετράδος και Παρασκευής δια ξηροφαγίας πρέπει να γίνηται παρόμοια με την νηστείαν της Τεσσαρακοστής. Ξηροφαγία δε είναι να τρώγη τινας άπαξ της ημέρας εις την εννάτην ώραν (δηλ. 3 τό μεσημέρι), χωρίς να εσθίη ελαίον ή να πίνη οίνον. Συμμαρτυρεί δε τη αληθεία ταύτη και ο Θείος Επιφάνιος λέγων» «Νηστεία Τετράδη και Προσαββάτω, ήτοι Παρασκευή έως ώρας εννάτης». Λέγει δε και ο Θεοφόρος Ιγνάτιος εν τη προς Φιλιππησίους αυτού επιστολή «Τεσσαρακοστήν μη εξουθενείτε, μίμησιν γαρ περιέχει της του Κυρίου πολιτείας. Μετά την του πάθους εβδομάδα, μη παροράτε Τετράδα και Παρασκευήν νηστεύοντες, πένησιν επιχορηγούντες την περίσσειαν»». Και καταλήγει ο άγιος Νικόδημος: «Ας μη παραλογίζωνται λοιπόν τίνες λέγοντες, ότι η νηστεία Τετράδος και Παρασκευής δεν είναι νομοθεσία Αποστολική. Ιδού γαρ οι Απόστολοι οπού εις μεν τους Κανόνας αυτών συναριθμούσι ταύτην με την νηστείαν της Μεγάλης Εβδομάδος. Διότι είναι γεγραμμένον εις αυτούς «χρη νηστεύειν μεγάλην εβδομάδα, και Τετράδα και Παρασκευήν». Αλλά τι είπον ότι νομοθετούσιν αυτήν οι Απόστολοι; Αυτός ο Ίδιος ο Χριστός την νηστείαν των δύω ημερών τούτων ενομοθέτησε. Και ότι τούτο είναι αληθές, άκουσον αυτών των αγίων Αποστόλων, τι λέγουσιν εις τας διαταγάς βιβλ. ε’ κεφ. ιδ’: «Παρήγγειλεν ημίν αυτός νηστεύειν Τετράδα και Παρασκευήν»» (Πηδάλιο ν, Ερμηνεία ΞΘ’ Κανόνος των Άγ. Αποστόλων).
Ό μακαριστός Γέροντας μας, ό π. Σίμων Αρβανίτης, είχε κάποτε συζήτησι με ένα κληρικό Θεολόγο, ο οποίος επέμενε ότι καθ’ όλες τις Τετάρτες και τις Παρασκευές του έτους καταλύεται λάδι και κρασί. Ενώ δε ο Γέροντας του ανέπτυξε όλα όσα αναφέρονται στο «Πηδάλιον», αυτός εξακολουθούσε να αντιλέγει άνευ ουσιαστικών επιχειρημάτων. Τότε ο απόφοιτος της Γ’ Δημοτικού αλλά θεόσοφος π. Σίμων τον ερώτησε: —«Ευλογημένε άνθρωπε, δεν έχεις διαβάσει στο Ωρολόγιον σε μνήμες αγίων που γράφει: »Κατάλυσις οίνου και έλαίου»; »Αν έτρωγαν λάδι όλες τις Τετάρτες και τις Παρασκευές θα γινόταν αυτή η διευκρίνησι;» Ό κληρικός όμως δεν υποχωρούσε και θριαμβευτικά του απάντησε: — «π. Σίμων, το γράφει για τις περιπτώσεις που συμπίπτουν οι ημέρες αυτές σε κάποια νηστεία, οπότε είναι προφανές ό τι σε περιόδους νηστειών και μόνο δεν καταλύουμε λάδι και κρασί τις Τετάρ
τες και τις Παρασκευές». Ο άγιος Γέροντας τότε, είπε τον τελευταίο και αποφασιστικό του λόγο: — «Είναι δυνατόν να συμπέσιι ποτέ νηστεία κατά τον μήνα Ιούλιο; Όχι βέβαια. Και όμως! Ό Ιούλιος έχει πλήθος καταλύσεων, που μας επιβεβαιώνουν ότι άνευ εορτής μεγάλου άγιου οι Τετάρτες και οί Παρασκευές είναι ημέρες αυστηράς, δηλαδή ανελαίου, νηστείας»!
Πηγή: ΝΗΣΤΕΙΟΔΡΟΜΙΟΝ του π. Βασιλείου Βολουδάκη , εκδόσεις ΥΠΑΚΟΗ
